Trzustka składa się z dwóch części, które spełniają zasadnicze funkcje narządu. Część wewnątrzwydzielnicza odpowiedzialna jest za wytwarzanie hormonów a zewnątrzwydzielnicza – trawienna, odpowiada za produkcję soku trzustkowego.

Podstawową funkcją trzustki jest produkcja insuliny, dzięki której dostarczająca energii glukoza przenika do komórek organizmu. Ponadto trzustka wytwarza enzymy trawiące cukry, tłuszcze i białka.

Funkcja wewnątrzwydzielnicza

Polega na wytwarzaniu ważnych dla funkcjonowania organizmu hormonów, przede wszystkim insuliny i glukagonu. Insulina umożliwia komórkom wykorzystanie cukrów a także pozwala magazynować nadmiar węglowodanów w wątrobie, z kolei glukagon podnosi poziom cukru we krwi poprzez uruchomienie zapasów glikogenu w wątrobie. Za spełnianie tej funkcji odpowiedzialne jest 15-20% masy trzustki.

Produkcja hormonów

Hormony wytwarzane są przez komórki zgromadzone w skupiskach nazywanych wyspami Langerhansa lub po prostu wyspami trzustkowymi. Razem skupiska te zajmują ok. 2% masy trzustki. Wyspy trzustkowe wytwarzają komórki dokrewne A (alfa), B (beta), D (delta) i PP, które wydzielają kolejno insulinę, glukagon, somatostatynę oraz polipeptyd trzustkowy.

• komórki dokrewne β (B) - opowiadają za produkcję insuliny
• komórki dokrewne α (A) - produkują glukagon
• komórki dokrewne δ (D) - wytwarzają somatostatynę, która reguluje uwalnianie hormonów, hamując wydzielanie insuliny i glukagonu
• komórki typu PP - wydzielanie peptydu trzustkowego i gastryny, która pobudza trzustkę do wydzielania soku żołądkowego i enzymów trzustkowych, oraz pobudza pęcherzyk żółciowy do wydzielania.

Funkcja zewnątrzwydzielnicza

Za jej spełnianie odpowiada ok. 80-85% masy narządu. Polega na wytwarzaniu enzymów trawiennych, które w trzustce są syntezowane w dużym tempie. Enzymy wytwarzane są w komórkach pęcherzykowych trzustki i zawarte są w soku trzustkowym. Ze względu na podobieństwo barwy i konsystencji, sok trzustkowy zwany jest śliną brzucha. Trzustka dziennie produkuje ok 1 litra tej substancji.

Do enzymów trawiennych wydzielanych przez trzustkę należą: amylaza trzustkowa, trypsyno gen, chymotrypsyno gen, chymotrypsyny, elastaza, lipaza trzustkowa, nukleaza, hydrolaza estrów cholesterolowych, fosfolipaza A2, karboksypeptydaza.

Produkacja enzymów

Sok trzustkowy produkowany przez zewnątrzwydzielniczą część trzustki zawiera enzymy, które można podzielić na grupy:

• Enzymy proteolityczne - enzymy trawiące białka; najliczniejsze (ok. 80% enzymów soku trzustkowego) do tej grupy należą: trypsyna, chymotrypsyna, karboksypeptydaza A i B erepsyna, kolagen;
• Enzymy nukleolityczne - rozkładające kwasy nukleinowe na oligo i mononukleotydy; rybonukleaza i dezoksyrybonukleaza (DNA i RNA, zawarte we wszystkich komórkach);
• Enzymy lipolityczne - trawiące tłuszcze; np. lipaza trzustkowa (hydrolizuje triglicerydy do diglicerydów, monoglicerydów i kwasów tłuszczowych), fosfolipazy A i B i esterazy;
• Enzymy glikolityczne - soku trzustkowego – enzymy rozkładające cukier; α-amylaza trzustkowa, maltotrioz i dekstryn.