Przewlekłe zapalenie trzustki (w skrócie PZT) to nienowotworowa choroba trzustki o przebiegu wieloletnim, prowadząca do nieodwracalnych zmian w narządzie i zaburzenia jego funkcji. W zaawansowanych przypadkach przewlekłej postaci zapalenia trzustki dochodzi do powstawania nieodwracalnych zmian w miąższu trzustki oraz w przewodzie trzustkowym. Następuje poszerzenie światła pęcherzyków budujących trzustkę i zatykania ich przez bezpostaciową substancję. Wokół tych pęcherzyków tworzą się zwłóknienia przyczyniające się do stopniowej degradacji narządu.

Rozpoznanie

Badaniem potrzebnym do rozpoznania przewlekłego zapalenia trzustki jest oznaczenie enzymu amylazy w moczu i surowicy krwi. Na stan zapalny wskazuje podwyższony poziom amylazy. O ewentualnych powikłaniach związanych z chorobą dowiedzieć się można z ultrasonografii, to badanie pozwala wskazać ewentualne torbiele i dostarcza informacji o przyczynie dolegliwości np. kamicy pęcherzyka lub przewodów żółciowych.

Przyczyny

Przewlekłe zapalenie trzustki to choroba stosunkowo rzadka. Spośród wielu przyczyn, leżących u podłoża PZT zdecydowanym numerem jeden jest alkohol. W przypadku osób nadużywających alkoholu zapalenie trzustki jest konsekwencją wielu lat nałogu. Wśród znanych przyczyn zapalenia trzustki wymienia się także zażywanie niektórych leków np. sterydowych, moczopędnych lub przeciwpadaczkowych, infekcję wirusową czy nadczynność przytarczyc.

• Nadużywanie alkoholu
• Palenie tytoniu – przyspiesza postęp choroby
• Wysokokaloryczna dieta bogata w białka i tłuszcze
• Czynniki genetyczne – mutacje genów oraz niedobór α1-antytrypsyny
• Wady rozwojowe trzustki
• Przebyte ostre zapalenie trzustki
• Wszelkie stany chorobowe utrudniające odpływ soku trzustkowego – np. zmiany pozapalne, pourazowe, nowotworowe
• Blizny pooperacyjne
• Przewlekłe stany zapalne dróg żółciowych
• Mukowiscydoza – częsta przyczyna PZT u dzieci, podczas tej choroby dochodzi do zaczopowania przewodów trzustkowych przez gęstą wydzielinę

Powikłaniami po przewlekłym zapaleniu trzustki są m.in.: ropnie trzustkowe, przewężenia przewodów trzustkowych, zapalenie otrzewnej, zwężenie dwunastnicy, czasami żółtaczka.

Objawy

PZT to choroba, którą niełatwo zdiagnozować, zwłaszcza we wczesnym stadium. Jej rozpoznanie staje się łatwiejsze, kiedy proces chorobowy jest już zaawansowany a trzustka w dużej mierze uszkodzona. Przewlekłemu zapaleniu trzustki często towarzyszą zaburzenia trawienia i wchłaniania pokarmów, jako następstwo nieprawidłowego wydzielania enzymów trawiennych i hormonów.

• Ból brzucha – opasujący lub promieniujący do pleców, występuje w nadbrzuszu najczęściej po lewej stronie. Pojawia się z różnym nasileniem, zwłaszcza po upływie krótkiego czasu od posiłku. Może utrzymywać się nawet kilka dni. Długotrwałość i intensywność bólu zwiększa się w późniejszych stadiach choroby. U wielu chorujących ból zanika lub zmniejsza się w ciągu 5-25 lat trwania choroby;
• Biegunka tłuszczowa – rezultat zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki. Świadczy o zwiększonej zawartości tłuszczu w kale. Charakteryzuje się przede wszystkim tym, że stolec jest rzadki, ma bardzo nieprzyjemny zapach, jasnobrązową barwę i jest trudny do spłukania. Częstotliwość oddawania stolca jest różna;
• Spadek masy ciała – nieuzasadnione, szybkie chudnięcie może świadczyć o niemożności przyswojenia substancji dostarczanych w pokarmie i nieprawidłowościach trawienia. Wyraźny spadek masy ciała jest powodem do niepokoju, jeśli w ostatnim czasie nie stosowaliśmy diet ani ćwiczeń, ani nie wystąpiły inne czynniki, które mogły spowodować spadek masy ciała;
• Przewlekły stan podgorączkowy;
• Biegunki i zaparcia występujące na przemian;
• Nieznaczne zażółcenie powiek;
• Rozwój cukrzycy (związany z upośledzeniem wydzielania insuliny) – zazwyczaj pojawia się u osób, które od wielu lat chorują na PZT, w momencie gdy zniszczona jest już znaczna część narządu;
• Częste wzdęcia brzucha.

Leczenie

Leczenie polega przede wszystkim na zastosowaniu diety niskotłuszczowej i wstrzemięźliwości od alkoholu. Często podawane są doustnie preparaty enzymów trzustkowych, które hamują wydzielanie soku trzustkowego. Stosowana jest głodówka i tymczasowo żywienie pozajelitowe. Czasami wykonywany jest zabieg drenowania poszerzonych przewodów trzustkowych, usunięcia części trzustki, odsysania treści żołądkowej lub dializa otrzewnowa.

W przypadku, gdy powodem wystąpienia przewlekłego zapalenia trzustki jest alkohol, warunkiem poprawy stanu zdrowia jest abstynencja. Z racji, że na PZT chorują często osoby uzależnione od alkoholu, leczenie zachowawcze nieraz musi być poprzedzone leczeniem odwykowym.